Επίβλεψη διδακτορικών διατριβών
Διατριβές που εχουν περατωθεί
1. Νίκος Δελέγκος
Η οικοδόμηση της έννοιας ‘ενέργεια’ και της κοινωνικής χρήσης της από μαθητές της ε’ δημοτικού του ελληνικού σχολείου
http://hdl.handle.net/10889/5903
Περίληψη
Στη διατριβή αυτή παρουσιάζονται τα αποτελέσματα έρευνας σχετικής με το σχεδιασμό, εφαρμογή και αξιολόγηση μιας διδακτικής ακολουθίας για την έννοια της ενέργειας η οποία απευθύνεται σε μαθητές/τριες της ε΄ τάξης του ελληνικού δημοτικού σχολείου. Η διδακτική αυτή ακολουθία βασίζεται στις αρχές της ‘καινοτομικής’ και ‘εποικοδομητικής’ προσέγγισης για τη διδασκαλία και μάθηση των φυσικών επιστημών και εξετάζονται αφ’ ενός τα επιστημολογικά χαρακτηριστικά του εννοιολογικού περιεχομένου της ακολουθίας αυτής και αφ’ ετέρου αν μπορεί να οδηγήσει μαθητές/τριες αυτής της εκπαιδευτικής βαθμίδας να εμφανίσουν γνωστική πρόοδο στο συγκεκριμένο θέμα. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας, εκτιμάται ότι το ‘μοντέλο των ενεργειακών αλυσίδων’ αποτελεί ένα επιστημολογικά έγκυρο, συμβατό προς τις γνωστικές δυνατότητες των παιδιών και διδακτικά αποτελεσματικό διδακτικό μετασχηματισμό της επιστημονικής γνώσης σε σχολική γνώση. Πιο συγκεκριμένα, παρέχονται ενδείξεις σύμφωνα με τις οποίες οι μαθητές/τριες μετά το πέρας της σχετικής διδασκαλίας είναι δυνατόν να οικοδομήσουν τόσο στο ποιοτικό όσο και στο ποσοτικό επίπεδο ένα ενεργειακό μοντέλο με το οποίο (α) να περιγράφουν χρησιμοποιώντας την έννοια της ενέργειας, τόσο στο ποιοτικό όσο και στο ποσοτικό επίπεδο, τη λειτουργία απλών τεχνολογικών συστημάτων όπου εμπλέκονται μηχανικά, θερμικά και ηλεκτρικά φαινόμενα, (β) να μετρούν ποσότητες ενέργειας σε απλά τεχνολογικά συστήματα του σχολικού εργαστηρίου και (γ) να περιγράφουν, εξηγούν και προβλέπουν την ενεργειακή συμπεριφορά οικιακών τεχνολογικών συστημάτων.
Λέξεις κλειδιά: Ενέργεια, νοητικές παραστάσεις, διδακτική ακολουθία, καινοτομική διδασκαλία, εποικοδομητική διδασκαλία
2. Ειρήνη Γκούσκου
Δυνατότητες εκπαιδευτικής αξιοποίησης εκ μέρους της τυπικής εκπαίδευσης του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας α΄ γενιάς. Η επίδραση εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων που λαμβάνουν χώρα στο Μουσείο Ζωολογίας του Πανεπιστημίου Πατρών στην οικοδόμηση της έννοιας της ταξινόμησης από παιδιά προσχολικής ηλικίας
http://hdl.handle.net/10889/6999
Περίληψη
Στη παρούσα διατριβή παρουσιάζονται τα αποτελέσματα μιας έρευνας σχετικής με το σχεδιασμό, την εφαρμογή και την αξιολόγηση μιας διδακτικής παρέμβασης σχετικής με την οικοδόμηση της έννοιας της κατηγοριοποίησης των ζώων από παιδιά προσχολικής ηλικίας, στα πλαίσια της τυπικής και της μη τυπικής εκπαίδευσης. Η διδακτική αυτή παρέμβαση βασίζεται στις αρχές της ‘εποικοδομητικής’ προσέγγισης για τη διδασκαλία και μάθηση των φυσικών επιστημών και συμπεριλαμβάνει δραστηριότητες που λαμβάνουν χώρα τόσο στο χώρο του σχολείου όσο και σε χώρο ενός μουσείου Ζωολογίας.Με βάση τα αποτελέσματα της έρευνας παρέχονται ενδείξεις σύμφωνα με τις οποίες τα παιδιά μετά το πέρας της διδακτικής παρέμβασης είναι δυνατόν να οικοδομήσουν την έννοια της κατηγοριοποίησης των ζώων με τη χρήση μορφολογικών αντί λειτουργικών ή/και ανθρωπομορφικών κριτηρίων που συνήθως χρησιμοποιούν. Πιο συγκεκριμένα φαίνεται (α) να βελτιώνουν τις γνώσεις τους σχετικά με την αναγνώριση και ονοματοδοσία δειγμάτων ζώων που ανήκουν στις κατηγορίες ‘ερπετό’, ‘πτηνό’, ‘ψάρι’ και ‘θηλαστικό’ και (β) να αναγνωρίζουν μια κατηγορία ζώων από ένα δείγμα ζώου αναφερόμενα στα βασικά μορφολογικά χαρακτηριστικά του. Επίσης διαπιστώνεται ότι η επίσκεψη στο μουσείο ζωολογίας και οι δραστηριότητες που πραγματοποιούνται επί τόπου φαίνεται να συμβάλλουν καθοριστικά στο μετασχηματισμό και την εξέλιξη των νοητικών παραστάσεων των παιδιών για την έννοια της κατηγοριοποίησης των ζώων.
Λέξεις κλειδιά: Τυπική & μη τυπική εκπαίδευση, μουσείο Ζωολογίας, προσχολική εκπαίδευση, εποικοδομητική διδασκαλία, πρόδρομα εννοιολογικά μοντέλα, κατηγοριοποίηση των ζώων
3. Σωτήρης Δόσης
Σχεδίαση και αξιολόγηση ακολουθίας διδακτικών ενοτήτων στα πλαίσια της καινοτομικής και εποικοδομητικής αντίληψης για το αναλυτικό πρόγραμμα Φυσικών Επιστημών: η περίπτωση της διδασκαλίας του εκκρεμούς στο Γυμνάσιο
http://hdl.handle.net/10889/7962
Περίληψη
Στόχος της παρούσας διατριβής είναι η σχεδίαση και η αξιολόγηση μιας διδακτικής ακολουθίας για την κίνηση του απλού εκκρεμούς, στα πλαίσια της καινοτομικής και εποικοδομητικής αντίληψης για το αναλυτικό πρόγραμμα Φυσικών Επιστημών. Πρόκειται για έρευνα εφικτότητας η οποία διενεργείται σε τρία επίπεδα: της ανάλυσης, του σχεδιασμού και της εφαρμογής. Το επίπεδο ανάλυσης περιλαμβάνει την επιστημολογική ανάλυση του Γαλιλαϊκού πλαισίου μελέτης της κίνησης του απλού εκκρεμούς, την ανάλυση των νοητικών παραστάσεων των μαθητών για την κίνηση του απλού εκκρεμούς και την ανάλυση των απαιτήσεων της καινοτομικής και εποικοδομητικής αντίληψης για το αναλυτικό πρόγραμμα Φυσικών Επιστημών. Το επίπεδο σχεδιασμού περιλαμβάνει τη διατύπωση των διδακτικών στόχων και τη διαμόρφωση του περιεχομένου της διδακτικής ακολουθίας. Δομικά χαρακτηριστικά της ακολουθίας συνιστούν (α) η πολιτισμική επιλογή του τεχνολογικού πλαισίου λειτουργίας του ρολογιού-εκκρεμούς, (β) η εννοιολογική επιλογή της Γαλιλαϊκής προσέγγισης της μελέτης του απλού εκκρεμούς και (γ) η μεθοδολογική επιλογή της σχολικής εκδοχής της υποθετικο -παραγωγικής προσέγγισης της επιστημονικής γνώσης. Η προτεινόμενη ακολουθία απαρτίζεται από τέσσερις διδακτικές ενότητες και υλοποιείται μέσω δραστηριοτήτων – προβλημάτων, οι οποίες βασίζονται σε μετασχηματισμένο ή αυθεντικό υλικό προερχόμενο από την Ιστορία της Επιστήμης. Το επίπεδο εφαρμογής περιλαμβάνει την πειραματική εφαρμογή της διδακτικής ακολουθίας σε 36 μαθητές της Γ΄ Γυμνασίου και την αξιολόγηση της γνωστικής προόδου που υποθέτουμε ότι θα σημειώσουν. Χρησιμοποιείται η τεχνική του ερωτηματολογίου για να ανιχνευθούν οι νοητικές παραστάσεις των μαθητών πριν και μετά τη συμμετοχή τους στην εφαρμογή του προγράμματος.
Η ανάλυση των δεδομένων πραγματοποιείται σε τρία επίπεδα. Στο πρώτο επίπεδο καταδεικνύεται η θετική συμβολή των δραστηριοτήτων της διδακτικής ακολουθίας στη μετακίνηση των απαντήσεων των μαθητών προς την κατεύθυνση της αποδεκτής σχολικής γνώσης για τη κίνηση του εκκρεμούς. Στο δεύτερο επίπεδο καταδεικνύεται η συνολική σημαντική γνωστική πρόοδος των μαθητών στις τρεις συνιστώσες της επιστημονικής γνώσης, την πολιτισμική, την εννοιολογική και τη μεθοδολογική. Τέλος, στο τρίτο επίπεδο καταδεικνύεται η θετική συμβολή της διδακτικής ακολουθίας στη συγκρότηση ομάδων μαθητών που χρησιμοποιούν με επαρκή και συνεκτικό τρόπο τόσο την εννοιολογική όσο και τη μεθοδολογική συνιστώσα της επιστημονικής γνώσης.
Λέξεις κλειδιά: Απλό εκκρεμές, ρολόι-εκκρεμές, διδακτική ακολουθία, μικρά ιστορικά κείμενα, καινοτομική διδασκαλία, εποικοδομητική διδασκαλία
4. Νίκη Σισσαμπέρη
Επιστημολογικές και διδακτικές διαστάσεις της διδασκαλίας των μεγάλης κλίμακας συστημάτων παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση
http://hdl.handle.net/10889/8849
Περίληψη
Σκοπός της διατριβής είναι ο σχεδιασμός, η εφαρμογή και η αξιολόγηση μιας διδακτικής ακολουθίας για τη διδασκαλία των μεγάλης κλίμακας Συστημάτων Παραγωγής Ηλεκτρικής Ενέργειας (ΣΠΗΕ) στην Στ΄ τάξη του Δημοτικού Σχολείου. Η διδακτική αυτή ακολουθία, στα πλαίσια της οποίας τα ΣΠΗΕ διδάσκονται ως αυτόνομο αντικείμενο διδασκαλίας, δομείται βάσει των αρχών της “καινοτομικής” και “εποικοδομητικής” αντίληψης για τη συγκρότηση αναλυτικού προγράμματος των Φυσικών Επιστημών. Η έρευνα διενεργείται σε τρεις φάσεις: της ανάλυσης, του σχεδιασμού και της εφαρμογής. Η φάση της ανάλυσης περιλαμβάνει τρία στοιχεία: την επιστημολογική ανάλυση της επιστημονικής γνώσης αναφοράς, την ανάλυση των νοητικών παραστάσεων των μαθητών/ριών για τα ΣΠΗΕ και την ανάλυση των απαιτήσεων της καινοτομικής και εποικοδομητικής αντίληψης για το αναλυτικό πρόγραμμα των Φυσικών Επιστημών. Η φάση του σχεδιασμού περιλαμβάνει τη διατύπωση των διδακτικών στόχων και τη διαμόρφωση του περιεχομένου της διδακτικής ακολουθίας. Ο προτεινόμενος διδακτικός μετασχηματισμός της επιστημονικής σε σχολική γνώση (α) βασίζεται σε μια πολυεπίπεδη προσέγγιση της γνώσης που απαιτείται για την μελέτη των ΣΠΗΕ (φαινομενολογική, τεχνολογική, επιστημονική, περιβαλλοντική), (β) αναδεικνύει το συστημικό χαρακτήρα αυτής της γνώσης μέσω της χρήσης διαφορετικών αναπαραστατικών μοντέλων της δομής και λειτουργίας των ΣΠΗΕ, (γ) στηρίζεται στην υιοθέτηση της διερευνητικής προσέγγισης της διδασκαλίας η οποία επιτυγχάνεται μέσω δραστηριοτήτων-προβλημάτων που επιλύουν οι μαθητές και (δ) δίδει έμφαση στην πολιτισμική διάσταση της γνώσης αναδεικνύοντας τις συνέπειες που έχει η λειτουργία των ΣΠΗΕ στο περιβάλλον. Τέλος, η φάση της εφαρμογής περιλαμβάνει την πειραματική εφαρμογή της διδακτικής ακολουθίας και την αξιολόγηση της γνωστικής προόδου των μαθητών/ριών που υποθέτουμε ότι θα σημειώσουν. Τα αποτελέσματα αυτής της αξιολόγησης δείχνουν ότι η πλειονότητα των μαθητών του δείγματος μας είναι δυνατόν να σημειώσουν σημαντική γνωστική πρόοδο οικοδομώντας συνεκτικές νοητικές παραστάσεις συμβατές με τα χαρακτηριστικά της προτεινόμενης σχολικής γνώσης, ιδιαίτερα σε σχέση με την ενεργειακή εξήγηση της λειτουργίας των ΣΠΗΕ.
Λέξεις κλειδιά: Συστήματα Παραγωγής Ηλεκτρικής Ενέργειας, ενέργεια, διδακτικός μετασχηματισμός, πρωτοβάθμια εκπαίδευση
5. Diamond Dziva
The concept of ‘Basic secondary school science teacher knowledge’: Reforming science teacher education in Zimbabwe
http://hdl.handle.net/10889/12095
Abstract
This research relates to the knowledge acquired by teachers who specialize in teaching Chemistry, Biology or Physics during their initial training in Zimbabwe, as well as the knowledge required when they have to teach the subject ‘Integrated Science’ (‘IS’) (out-of-field teaching). The study is guided by two research questions: (a) How do teachers who specialised in Chemistry, Biology or Physics describe secondary school Integrated Science teaching? and (b) What are the gaps in knowledge between the Integrated Science teachers’ espoused knowledge from Teacher Education Institutions and the enacted experiential knowledge needed in Integrated Science classrooms? This study followed a mixed methods research design with an initial quantitative phase in which 60 Integrated Science (IS) teachers were selected through snowball sampling and surveyed. A purposive case selection of 9 IS teachers from the 60 teachers were then interviewed during the second research phase. The research participants were divided into 3 equal cohorts in both phases of the research according to area of study specialisation (Chemistry, Biology and Physics). Concerning the first research question, the results of the study indicate the IS teachers have a common set of knowledge, skills, and dispositions that are, in their professional opinion, needed and in some instances, would enable them to teach IS. A striking feature of the survey findings was the similitude in discernments among the three cohorts with different levels of teaching experience. It however should be noted that there was a marked variance in the perception of the three cohorts of teachers towards teaching through Practical Work, importance of pre-service teacher education specialisation towards teaching IS and knowledge of students’ culture. Concerning the second research question, the results of the study indicate gaps emerging on the knowledge of IS teachers as they articulated their espoused knowledge from tertiary institutions against their enacted experiential knowledge needed in IS classrooms. Most of this knowledge came out as challenges the teachers encountered as they endeavoured to implement the IS curriculum. The research participants emphasised the need to adjust teacher education curriculum in order to alleviate the challenges.
6. Βασίλης Σταυρόπουλος
Διδασκαλία ενεργειακών εννοιών σε σύνθετα τεχνολογικά συστήματα: Η περίπτωση του αυτοκινήτου
http://hdl.handle.net/10889/12891
Περίληψη
Στόχος της παρούσας διατριβής είναι ο σχεδιασμός και η αξιολόγηση μιας διδακτικής ακολουθίας για την εισαγωγή ενεργειακών εννοιών μέσω μελέτης ενός σύνθετου τεχνολογικού συστήματος (του αυτοκινήτου), στα πλαίσια της καινοτομικής και εποικοδομητικής αντίληψης για το αναλυτικό πρόγραμμα Τεχνολογίας και Φυσικών Επιστημών. Πρόκειται για έρευνα εφικτότητας η οποία διενεργείται σε τρία επίπεδα: της ανάλυσης, του σχεδιασμού και της εφαρμογής/αξιολόγησης. Το επίπεδο ανάλυσης περιλαμβάνει (α) την επιστημολογική ανάλυση που αφορά βασικές ενεργειακές έννοιες αλλά και γνώση αναφοράς μηχανικού που αφορά σε διάφορους ενεργειακούς τύπους αυτοκινήτων, (β) την ανάλυση των νοητικών παραστάσεων των μαθητών για την ενέργεια αλλά και για την τεχνολογία λειτουργίας σύνθετων συστημάτων και (γ) την ανάλυση των απαιτήσεων της καινοτομικής και εποικοδομητικής αντίληψης για το αναλυτικό πρόγραμμα Φυσικών Επιστημών και Τεχνολογίας. Το επίπεδο σχεδιασμού περιλαμβάνει την διατύπωση των διδακτικών στόχων και την διαμόρφωση του περιεχομένου της διδακτικής ακολουθίας. Δομικά χαρακτηριστικά της ακολουθίας συνιστούν (α) η πολιτισμική επιλογή της εισαγωγής ενεργειακών εννοιών εντός ενός τεχνολογικού πλαισίου (λειτουργία αυτοκινήτου), (β) η εννοιολογική επιλογή της συστημικής προσέγγισης ενός σύνθετου τεχνολογικού συστήματος μέσω του μοντέλου των ενεργειακών αλυσίδων και (γ) η μεθοδολογική επιλογή της σχολικής εκδοχής της υποθετικο-παραγωγικής προσέγγισης της σχολικής γνώσης. Η προτεινόμενη ακολουθία απαρτίζεται από δύο διδακτικές ενότητες οι οποίες αναφέρονται στα συμβατικά (βενζινοκίνητα) και ηλεκτρικά αυτοκίνητα και υλοποιείται μέσω δραστηριοτήτων οι οποίες βασίζονται σε μετασχηματισμένο υλικό προερχόμενο από μοντελοποίηση πραγματικών τεχνολογικών αντικειμένων. Τέλος, το επίπεδο εφαρμογής/αξιολόγησης περιλαμβάνει την πειραματική εφαρμογή της διδακτικής ακολουθίας σε 42 μαθητές της α’ γυμνασίου και την αξιολόγηση της προσδοκώμενης γνωστικής προόδου των μαθητών. Τα αποτελέσματα της αξιολόγησης δείχνουν ότι η πλειοψηφία των μαθητών του δείγματος ανταποκρίνονται ικανοποιητικά και είναι δυνατόν να σημειώσουν σημαντική γνωστική πρόοδο, οικοδομώντας συνεκτικές νοητικές παραστάσεις σε σχέση με την προτεινόμενη σχολική γνώση και ειδικότερα με την ενεργειακή προσέγγιση των διαφορετικών τύπων αυτοκινήτου.
Λέξεις-κλειδιά: Ενέργεια, σύνθετο τεχνολογικό σύστημα, αυτοκίνητο, περιβαλλοντικές επιπτώσεις, δευτεροβάθμια εκπαίδευση (γυμνάσιο)
7. Καλλιόπη Μέλη
Σχεδιασμός, εφαρμογή και αξιολόγηση μιας διδακτικής ακολουθίας στο πλαίσιο της εποικοδομητικής αντίληψης του αναλυτικού προγράμματος φυσικών επιστημών για τη διδασκαλία και τη μάθηση του Πρώτου Θερμοδυναμικού Νόμου σε μαθητές της Β’ Λυκείου
http://hdl.handle.net/10889/12724
Περίληψη
Ο στόχος της παρούσας διδακτορικής διατριβής είναι η σχεδίαση, η εφαρμογή και η αξιολόγηση μιας διδακτικής ακολουθίας για τη διδασκαλία και τη μάθηση του Πρώτου Θερμοδυναμικού Νόμου (ΠΘΝ) σε μαθητές της Β’ Λυκείου, στο πλαίσιο της εποικοδομητικής αντίληψης για το αναλυτικό πρόγραμμα των φυσικών επιστημών. Πρόκειται για μιας έρευνα εφικτότητας, η οποία διενεργείται στα επίπεδα της ανάλυσης, του σχεδιασμού και της εφαρμογής-αξιολόγησης. Το επίπεδο της ανάλυσης περιλαμβάνει την επιστημολογική ανάλυση του πλαισίου της μακροσκοπικής θερμοδυναμικής για τον ΠΘΝ, την ανάλυση των νοητικών παραστάσεων των μαθητών για τον ΠΘΝ και την ανάλυση των στοιχείων του παιδαγωγικού πλαισίου για την εποικοδομητική αντίληψη του αναλυτικού προγράμματος των φυσικών επιστημών. Τα πορίσματα από την ανάλυση διαμορφώνουν τους διδακτικούς στόχους της ακολουθίας. Το επίπεδο του σχεδιασμού περιλαμβάνει τη διατύπωση των διδακτικών στόχων σε συνάρτηση με τη δομή και το περιεχόμενο της ακολουθίας. Οι στόχοι αυτοί είναι εννοιολογικοί και αφορούν κυρίως την ποιοτική και ποσοτική οικοδόμησης της έννοιας της διατήρησης της ενέργειας ως έκφραση του ΠΘΝ. Για την επίτευξή τους, η ακολουθία προβλέπει την εφαρμογή δώδεκα δραστηριοτήτων-προβλημάτων. Το επίπεδο της εφαρμογής περιλαμβάνει την εφαρμογή της ακολουθίας σε πραγματικές συνθήκες διδασκαλίας σε ένα τμήμα της Β’ Λυκείου Θετικού Προσανατολισμού με δεκαεννέα μαθητές. Για την αξιολόγηση της ακολουθίας χρησιμοποιούνται ερωτηματολόγιο προελέγχου-μετελέγχου και φύλλα εργασίας προκειμένου να ανιχνευθεί η αναμενόμενη γνωστική πρόοδος των μαθητών υπό την επίδραση της ακολουθίας. Η ανάλυση των δεδομένων εξετάζει τα αποτελέσματα του ερωτηματολογίου και των φύλλων εργασίας στα επίπεδα των απαντήσεων των μαθητών, των κατηγοριών των νοητικών παραστάσεων και του βαθμό επάρκειας των παραστάσεων αυτών. Η αξιολόγηση των αποτελεσμάτων καταδεικνύει τη γνωστική πρόοδο των μαθητών για τον ΠΘΝ ως αποτέλεσμα της ακολουθίας.
Λέξεις-κλειδιά: Πρώτος Θερμοδυναμικός Νόμος, διδακτική ακολουθία, εποικοδομητική αντίληψη
8. Πόπη Γεωργοπούλου
Σχεδιασμός και αξιολόγηση “Εκπαιδευτικών Νησίδων Φυσικών Επιστημών και Τεχνολογίας” ως περιβαλλόντων μη τυπικής μορφής εκπαίδευσης σε αρχαιολογικό μουσείο
https://www.didaktorika.gr/eadd/handle/10442/51231
Περίληψη
Σκοπός της παρούσας διατριβής είναι να εξετάσει τη δυνατότητα διάδοσης στοιχείων των φυσικών επιστημών, όχι στο συνηθισμένο περιβάλλον του μουσείου επιστημών ή τεχνολογίας, αλλά στο αρχαιολογικό μουσείο. Στόχος είναι να αναδειχθούν οι υπάρχουσες διεπαφές μεταξύ των πεδίων της αρχαιολογίας και των φυσικών επιστημών στο περιβάλλον ενός ελληνικού αρχαιολογικού μουσείου, έτσι ώστε ο εκθεσιακός τους χώρος να μπορεί να χρησιμεύσει ως πεδίο μη τυπικής εκπαίδευσης και για τη διάδοση των φυσικών επιστημών. Ξεκινώντας με τη διερεύνηση της αναγκαιότητας μιας τέτοιας επιλογής, η οποία ακολουθεί τη διεθνή τάση διεπιστημονικής ερμηνείας μουσειακών συλλογών και διαλόγων μεταξύ μόνιμων συλλογών και προσωρινών εκθέσεων διαφορετικών κλάδων, προσδιορίζονται οι ακόλουθες τέσσερις διεπαφές: α) αρχαιομετρία, β) συντήρηση αρχαιοτήτων, γ) αρχαία ελληνική επιστήμη και δ) αρχαία ελληνική τεχνολογία και τέχνη. Τέλος, εξετάζεται η σκοπιμότητα σχεδιασμού μιας Εκπαιδευτικής Νησίδας Φυσικών Επιστημών, δηλαδή μιας μουσειακής δομής-συνθήκης που απευθύνεται κυρίως σε ομάδες παιδιών ηλικίας 11-13 ετών, ενσαρκώνοντας τη σχέση μεταξύ φυσικών επιστημών και αρχαιολογίας ως αποτέλεσμα τόσο διδακτικού όσο και διαμεσολαβητικού μετασχηματισμού ταυτόχρονα.Η φάση της ανάλυσης περιλαμβάνει τρία στοιχεία: τη διερεύνηση της τάσης προς μια διαθεματική ερμηνευτική πολιτική για αρχαιολογικές συλλογές (κοινωνικο-πολιτιστική διάσταση), την επιστημολογική ανάλυση της διαθεματικής γνώσης αναφοράς και την ανάδειξη των υπαρκτών διαθεματικών γεφυρών ανάμεσα στα επιστημονικά πεδία της αρχαιολογίας και των φυσικών επιστημών, καθώς και τη δυνατότητα διάδοσης τέτοιων διαθεματικών στοιχείων υπό το πρίσμα των φυσικών επιστημών στο πλαίσιο της μουσειοπαιδαγωγικής πράξης. Η φάση του σχεδιασμού περιλαμβάνει τη διατύπωση των διαμεσολαβητικών και ταυτόχρονα διδακτικών στόχων και την πρόταση για μια Εκπαιδευτική Νησίδα Φυσικών Επιστημών (ΕΝΦΕ) για την αρχαιομετρία, που σχεδιάστηκε ως αντικείμενο μελέτης περίπτωσης για το Αρχαιολογικό Μουσείο Θηβών. Τέλος, η φάση της αξιολόγησης απευθύνεται στους διαμεσολαβητές, δηλαδή ανθρώπους των μουσείων που σχεδιάζουν και διεξάγουν εκπαιδευτικά προγράμματα και διαμεσολαβούν αφενός ανάμεσα στα εκθέματα και την αντίστοιχη γνώση αναφοράς που εκπορεύεται από αυτά και αφετέρου στις ομάδες κοινού – επισκεπτών που συμμετέχουν στις μουσειακές εκπαιδευτικές δράσεις. Τα αποτελέσματα αυτής της αξιολόγησης δείχνουν ότι η πλειονότητα των διαμεσολαβητών του δείγματός μας έχουν θετική στάση απέναντι στην αξιοποίηση μίας δομής όπως η ΕΝΦΕ με σκοπό τη διάδοση στοιχείων διαθεματικών διεπαφών ανάμεσα στα δύο πεδία και είναι δυνατόν να την αξιοποιήσουν για παιδιά ηλικιών 11-13 ετών στο πλαίσιο μουσειοπαιδαγωγικών δράσεων.
Λέξεις-κλειδιά: Εκπαιδευτική Νησίδα Φυσικών Επιστημών; Διδακτική φυσικών επιστημών; Ερμηνεία Υλικού Πολιτισμού; Αρχαιολογία; Αρχαιολογικό μουσείο; Διαθεματικότητα στο μουσείο; Ανάπτυξη μουσειακών εκθεμάτων; Μουσειολογία
9. Ελπινίκη Παππά
Οι διαδραστικές εκθέσεις του φεστιβάλ επιστήμης ως μη τυπικό εκπαιδευτικό περιβάλλον: Διερεύνηση των επιστημολογικών, παιδαγωγικών και επικοινωνιακών αντιλήψεων των σχεδιαστών δραστηριοτήτων
https://www.didaktorika.gr/eadd/handle/10442/55112
Περίληψη
Στόχος της παρούσας διατριβής είναι η διερεύνηση των αντιλήψεων των σχεδιαστών δραστηριοτήτων που υλοποιούνται εντός του πλαισίου μίας Διαδραστικής Έκθεσης Φεστιβάλ Επιστήμης (ΔΕΦΕ) και απευθύνονται σε μαθητικό κοινό, σε σχέση με τη φύση και τα χαρακτηριστικά της προς διάδοση επιστημονικής γνώσης. Στην παρούσα διατριβή το πλαίσιο των ΔΕΦΕ προσεγγίζεται ως ένα περιβάλλον μη τυπικής εκπαίδευσης, λόγω του ενδιαφέροντός μας για την διδασκαλία και τη μάθηση των φυσικών επιστημών. Το διακύβευμα που κλήθηκε να αντιμετωπίσει η διατριβή αυτή είναι η συγκρότηση ενός θεωρητικού και ενός μεθοδολογικού πλαισίου που να επιτρέπει τη συστηματική και επιστημονικά ορθή μελέτη του βασικού ερευνητικού μας ερωτήματος. Το θεωρητικό πλαίσιο βρίσκεται στην τομή των πεδίων της Διδακτικής των φυσικών επιστημών, της Μουσειολογίας των φυσικών επιστημών και της Επιστημονικής επικοινωνίας, κοινό στοιχείο των οποίων είναι ο διαμεσολαβητικο-διδακτικός μετασχηματισμός της επιστημονικής γνώσης. Ο λειτουργικός χαρακτήρας του θεωρητικού πλαισίου που συγκροτήθηκε αποτέλεσε το κλειδί για την κατασκευή ενός μεθοδολογικού μοντέλου ανάλυσης, το οποίο οδηγεί σε τρεις ευρείες περιοχές διερεύνησης της σχεδιαστικής δραστηριότητας των συμμετεχόντων σχεδιαστών μιας ΔΕΦΕ: (α) στη θεματολογία και τις στοχεύσεις των σχεδιαστών των συγκεκριμένων δραστηριοτήτων, (β) στις αντιλήψεις των σχεδιαστών για τη φύση και τα χαρακτηριστικά της προς διάδοση επιστημονικής γνώσης, και (γ) στις αντιλήψεις των σχεδιαστών για τα χαρακτηριστικά των επισκεπτών-μαθητών (π.χ., νοητικές παραστάσεις των μαθητών). Η έρευνα που πραγματοποιήθηκε αποτελεί μελέτη περίπτωσης και αφορά σε ένα δείγμα σχεδιαστών ΔΕΦΕ του Athens Science Festival. Το εργαλείο συλλογής δεδομένων που χρησιμοποιήθηκε (ημι-δομημένη συνέντευξη) είναι απόλυτα συμβατό με το προαναφερθέν μοντέλο ανάλυσης, ενώ αποτελείται από τρεις ενότητες κάθε μία από τις οποίες εξετάζει μεταβλητές που εντάσσονται εντός των τριών περιοχών διερεύνησης αντίστοιχα. Τα αποτελέσματα της έρευνας ανέδειξαν κατ’ αρχάς την ύπαρξη ενός μεγάλου εύρους θεματολογικών επιλογών οι οποίες, στο πλαίσιο της οργάνωσης της συγκεκριμένης ΔΕΦΕ, προσφέρουν μια πληθώρα εννοιών, μεθόδων και πολιτισμικών χαρακτηριστικών της προς διάδοση επιστημονικής γνώσης, ενώ η όλη εκδήλωση φαίνεται να προωθεί την προβολή της εννοιολογικής συνιστώσας της γνώσης, κατ’ αναλογία προς την διδακτική προσέγγιση που υιοθετείται από τα παραδοσιακά αναλυτικά προγράμματα των φυσικών επιστημών στην τυπική εκπαίδευση. Επί πλέον, η εμπειρικο-επαγωγική εικόνα της επιστήμης καθώς και η υποβαθμισμένη πολιτισμική συνιστώσα της γνώσης αυτής αποτελούν πλειοψηφικές αντιλήψεις. Ως προς τα διαμεσολαβητικά μέσα που χρησιμοποιούνται, ο πειραματισμός αναδεικνύεται ως το κυρίαρχο μέσο επικοινωνίας κυρίως όμως ως μη διαδραστικό μέσο, ενώ ως προς τη διαμεσολαβητική στρατηγική, η παραδοσιακή μέθοδος της παρουσίασης της γνώσης ως διάλεξη ή ως επίδειξη πειραμάτων προτιμάται σε σχέση με περισσότερο διαδραστικές επικοινωνιακές μεθόδους. Τέλος, ως προς τη σημασία που αποδίδουν οι σχεδιαστές στα γνωστικά, συναισθηματικά και αξιακά χαρακτηριστικά του (μαθητικού) κοινού, εμφανίζεται η τάση να λαμβάνονται υπόψη οι πρότερες εμπειρίες και οικείες πρακτικές, αλλά όχι οι νοητικές παραστάσεις των επισκεπτών επιβεβαιώνοντας την επιθυμία τους να κινητοποιούν πρωταρχικά το συναίσθημα, τον εντυπωσιασμό ή τη διάθεση για διερεύνηση του κοινού και δευτερευόντως τη γνωστική τους πρόοδο. Τέλος, ένα από τα πλέον ενδιαφέροντα ευρήματα της έρευνας είναι η ύπαρξη σημαντικών σχέσεων συνάφειας ανάμεσα στον φορέα εκπροσώπησης των σχεδιαστών (φορείς παραγωγής ή φορείς διάδοσης της επιστημονικής γνώσης) και τις επιστημολογικές, παιδαγωγικές και επικοινωνιακές αντιλήψεις τους.
Λέξεις-κλειδιά: Μη τυπική εκπαίδευση, διαδραστική έκθεση φεστιβάλ επιστήμης, αντιλήψεις σχεδιαστών